Κλινική εξέταση μαστού από γιατρό/χειρούργο

1. Κατ αρχήν την επισκόπηση των μαστών. Με τη γυναίκα αρχικά σε θέση καθιστή με τα χέρια στη μέση της, ελέγχεται το περίγραμμα των μαστών, το χρώμα και το ποιόν του δέρματος, η ύπαρξη εξογκώματος ή εισολκής (λακουβίτσας), οι θηλές και η συμμετρία των μαστών. Εν συνεχεία ο μαστολόγος ζητάει από την εξεταζόμενη να σηκώσει τα χέρια προς τα πάνω, παρατηρώντας αν υπάρχει συμμετρία στην παθητική κίνηση των μαστών καθώς σηκώνονται τα χέρια ή μήπως ο ένας μαστός υπολείπεται του άλλου, πράγμα που θα υποδείκνυε κάποιον κακοήθη όγκο που προσφύεται στο θωρακικό τοίχωμα προκαλώντας σχετική δυσκινησία του μαστού. Προσέχει επίσης μήπως εμφανισθεί εξόγκωμα ή εισολκή (λακκούβα) του δέρματος που δε φαινόταν στη θέση ηρεμίας των μαστών.
2. Στη συνέχεια η ασθενής ξαπλώνει ανάσκελα, με τα χέρια να αναπαύονται πάνω από το κεφάλι. Ο γιατρός την εξετάζει, πιέζοντας απαλά το μαστό της πάνω στο θώρακα και τις πλευρές, με ήπιες κυκλικές κινήσεις των ακροδακτύλων του, έτσι ώστε να γίνει αισθητή η ύπαρξη ογκιδίων και να διερευνηθεί η φύση τους.
3. Ακολουθεί η εξέταση των θηλών. Παρατηρείται η συμμετρία τους, ή πιθανότητα εισολκής τους, το χρώμα και το ποιόν του δέρματός τους. Ελέγχεται επίσης αν υπάρχει έκκριση υγρού από τις θηλές, το είδος του και το χρώμα του υγρού. Απαγορεύεται να πιέζονται οι θηλές, εκτός αν η αιτία της επίσκεψης στο μαστολόγο, είναι η εκροή υγρού από τη θηλή. Τότε, αν δεν τρέχει υγρό κατά τη στιγμή της εξέτασης, επιτρέπεται μια ήπια πίεση στην θηλή για επιβεβαίωση του συμπτώματος και λήψη κυτταρολογικής εξέτασης του υγρού.
4. Ακολουθεί η εξέταση των θηλών. Παρατηρείται η συμμετρία τους, ή πιθανότητα εισολκής τους, το χρώμα και το ποιόν του δέρματός τους. Ελέγχεται επίσης αν υπάρχει έκκριση υγρού από τις θηλές, το είδος του και το χρώμα του υγρού. Απαγορεύεται να πιέζονται οι θηλές, εκτός αν η αιτία της επίσκεψης στο μαστολόγο, είναι η εκροή υγρού από τη θηλή. Τότε, αν δεν τρέχει υγρό κατά τη στιγμή της εξέτασης, επιτρέπεται μια ήπια πίεση στην θηλή για επιβεβαίωση του συμπτώματος και λήψη κυτταρολογικής εξέτασης του υγρού.
5. Η εξέταση των μαστών συμπληρώνεται πάντα με την ψηλάφηση της μασχάλης και του λαιμού για την ύπαρξη λεμφαδένων. Όπως προαναφέραμε, η ύπαρξη ψηλαφητών λεμφαδένων στη μασχάλη ή η τυχαία ανεύρεσή τους σε μια μαστογραφία, είναι συχνότερα ένα «φυσιολογικό» φαινόμενο. Οι μασχαλιαίοι λεμφαδένες μπορεί να βρίσκονται εκεί από πολλά χρόνια πριν, ως αποτέλεσμα παλαιών λοιμώξεων (π.χ. ερυθράς, ιλαράς κλπ). Επίσης είναι δυνατόν να διογκωθούν σε περιπτώσεις τραυματισμού, επεμβάσεων ή φλεγμονής στο σύστοιχο χέρι τα δάχτυλα ή τα νύχια. Στις περιπτώσεις αυτές είναι ελαφρά επώδυνοι. Μας ανησυχούν μόνο όταν συνυπάρχουν με ύποπτο μαστογραφικό εύρημα, βρίσκονται μόνο στη μία μασχάλη, δεν πονούν, είναι σκληροί, ακίνητοι και δεν προϋπήρχαν.

Όπως προαναφέραμε, σε κάθε νέα γυναίκα, καθώς οι μαστοί αλλάζουν σε μέγεθος όσο πλησιάζουν οι μέρες της περιόδου, μπορεί να εμφανισθεί κάποιο ψηλαφητό ογκίδιο, που μετά την περίοδο να εξαφανισθεί. Γι αυτό οι καλύτερες μέρες για κλινική εξέταση στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες είναι μόλις τελειώσει η περίοδος τους έως και μια εβδομάδα μετά. Καλό είναι να κλείνουν από πριν το ραντεβού τους για προληπτική εξέταση μαστών κάποια από αυτές τις μέρες, μια φορά το χρόνο. Εννοείται ότι αν στα μεσοδιαστήματα παρατηρήσουν κάτι ύποπτο στο στήθος τους, θα πρέπει να δουν το Μαστολόγο τους νωρίτερα. Για τις μεγαλύτερες γυναίκες που δεν έχουν περίοδο, δεν υπάρχει τέτοιος περιορισμός.

Η κλινική εξέταση μαστών πρέπει να γίνεται προληπτικά μία φορά το χρόνο σε γυναίκες άνω των 30 ετών ή συχνότερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, και σύμφωνα με τις οδηγίες του ειδικού. Παρά το γεγονός ότι οι μαστοί είναι ένα όργανο εκτεθειμένο και άρα ευπρόσιτο, η εξέτασή τους δεν είναι καθόλου απλή, ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες. Υπάρχουν μαστοί οζώδεις, γεμάτοι ογκίδια, που αρκετές φορές ακόμα και ο έμπειρος εξεταστής δυσκολεύεται να ξεχωρίσει με βεβαιότητα αν είναι καλοήθη ή όχι. Τεράστιας σημασίας είναι η σχολαστική λήψη του ιστορικού της ασθενούς, που πρέπει να προηγείται της κλινικής εξετάσεως. Aυτό θα βοηθήσει στη διάγνωση ιδιαίτερα σε περιπτώσεις διαγνωστικών αμφιβολιών. Με το καλό ιστορικό ο έμπειρος μαστολόγος έχει ήδη στο μυαλό του την πιθανότερη διάγνωση, πριν καλά-καλά ακουμπήσει το χέρι του στην ασθενή.

Όχι υποχρεωτικά. Σαφώς και όσο νωρίτερα βρεθεί ένας κακοήθης όγκος στο μαστό, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να έχει κάνει μετάσταση αλλού, τόσο συντομότερα θα αρχίσει η θεραπεία και τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να γιατρευτεί. Ο μαστολόγος μπορεί να ψηλαφίσει έναν όγκο μαστού όταν ακόμα είναι αρκετά μικρός, χρόνια πριν τον πιάσει η ασθενής και μήνες ή χρόνια πριν τον ψηλαφίσουν οι μη ειδικοί γιατροί. Άρα θα της δώσει περισσότερες πιθανότητες να γλιτώσει τη ζωή της. Είναι όμως επίσης βέβαιο ότι όταν και το πιο εξειδικευμένο ιατρικό χέρι εντοπίζει έναν κακοήθη όγκο, αυτός δεν δημιουργήθηκε λίγες μέρες πριν, αλλά πρέπει να προϋπήρχε σε μικρότερο μέγεθος, μη ψηλαφητό, κατά μέσο όρο δύο χρόνια. Ο καρκίνος είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησε κάποτε από ένα κύτταρο που για κάποιους λόγους άρχισε να πολλαπλασιάζεται σιγά-σιγά αλλά ανεξέλεγκτα. Άρα για μεγάλο διάστημα, που ποικίλει ανάλογα με το είδος του, ούτε ψηλαφάται, ούτε φαίνεται με απεικονιστικές εξετάσεις ή εξετάσεις αίματος. Το πόσο αργή ή γρήγορη εξέλιξη θα έχει στο διάστημα αυτό, εξαρτάται από τα γονίδιά του. Αυτά κρύβουν την επιθετικότητά του. Η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου από το Μαστολόγο, θα οδηγήσει σε έγκαιρη έναρξη της θεραπείας και θα αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα να νικηθεί οριστικά ο καρκίνος.

Οι γυναίκες που αυτοεξετάζονται, μπορούν να πιάσουν έναν όγκο στο μαστό τους αφού η διάμετρός του ξεπεράσει τα 3εκ. Οι ανειδίκευτοι στο μαστό γιατροί, τον ψηλαφούν γύρω στα 2εκ. Ο μαστολόγος γύρω στο 1εκ. Η μαστογραφία μπορεί να ανιχνεύσει ακόμα και τον αρχόμενο καρκίνο, που έχει μέγεθος λίγων χιλιοστών, εφ όσον όμως πρόκειται για όγκο ορατό στη μαστογραφία.